DERSIM MAMIKIYE

Yasar Kaya

Dersimliler ve Dersim DiasporasıYaşar Kaya
Dersim diasporası 1890 ve 1900 yıllarda ermenilerin de yardımı ile Erzurum üzerinden karadenize oradan da Amerikaya giden dersimlilerle başlar. Amerikaya giden ilk anadolular’ın ermeniler ile beraber dersimliler olduğu bilinmektedir. Bugün Avrupa’dan Amerika’ya, İstanbul’dan Adana’ya dersimlilerin dağılmadıkları coğrafya neredeyse kalmadı.
Dersim’den göçün başlıca iki nedeni var. Ekonomik zorluklar ve siyasi baskılar. Amerikaya giden işçiler geri geldiler ama ekonomik göçler devam etti. Bunların en etkilisi 60lı yıllarda başlayan Almanya macarası idi, bu göç dalgası hala da devam etmektedir. Bugün basta Almanya olmak üzere Hollanda, İsviçre, Belçika, Fransa ve İngiltere olmak üzere avrupanın bütün şehirlerinde yoğun bir dersimli kitlesi yaşamakta. Siyasi baskılar Türk Devletinin Osmanlı’dan aldığı bir mirasdı. 38 Katliamı ve akabinde sağ kalanların batı illerine teker teker biribirileri ile bağ kurmaları yasaklanarak sürgün edilmeleri dersimlilerin hafızasından asla silinmeyecektir. 60lı yıllarda başlayan siyasal hareketlenme en çok Dersim’i etkisi altına aldı. 79 da sıkıyönetimin ilanı ile başlayan karanlık terör Dersimi yaşanmaz bir hale getirdi. Son kırk yılda kaç dersimli dağda, şehirlerde yada işkencede katledildi? Kaç dersimli işkenceden geçirildi veya hapis yattı? Böylesi bir istastiki çalışma henüz yapılmadı ama yapıldığında Dersim’in acıları daha iyi anlaşılacaktır. Bu durumu bir şiirimde şöyle yazacaktım
Bombalanmadık toprak parçası kaldı mı,kanla sulanmadık bir karış toptak,yüreği yanmamış bir tek aile?
1890 lı yıllarda yapılan nüfus sayımında yanlızca Mazgirt’de 70.000 kişi yaşamaktaydı bu oran bugün Dersim de yaşayan insanların tümü kadardır. Dersim yanlızca kültürel ve sosyal olarak asimile edilerek değil aynı zamanda demografik olarak da tehdit altındadır. Millyonu aşan dersimli nüfüsun ancak onbeşde biri Dersim de yaşamaktadır.
Peki diasporadaki dersimlilerin dersim ile bağlantıları ne durumda? En önemlisi de örgütlenmeleri ne durumda? 1920li yıllarda başta İstanbul’daki asker kökenli bazı aydınların bir takım girişimleri olduğunu biliyoruz. 70li yıllarda İstanbulda sonraları Avrupada kurulan ve “Tunceli”, “Dersim” “Munzur” isimleri ile kurulan kurumlar ise dersimi kurumlardan ziyade örgütlerin bir alt kurumu gibi çalışmaktaydılar. Esas dersimi özellikler taşıyan kurumlar ise 90lı yıllardan itibaren kuruldular ve hala kurulmaya devam etmektedirler. Bunların çalışmalarının eksenini dersim dili, kültürü, tarihi ve inancı eksenlidir. Kırmanciye’nin sorunları ve çözümü yönünde samimi çalışmaları ise pratiklerini belirler. Bu kurumların olgunluk çağına ulaştıkları söylenemez. Diasporadaki dersim örgütleri İstanbul ve Almanya merkezlidir. Dersim’deki kurumlar ise bir ikisi dışında çok cılız ve etkisiler. “Dersim”, “Tunceli”, “Munzur” adı taşıyan bu kurumlar arasında koordineli ve uyumlu bir çalışma sağlanmış değil. Zira bunlardan herbiri kendisini “Dersim’in gerçek sahibi” ilan etmekte. Bu işin başka bir boyutu ben esasen Dersim ve Diaspora ilişkisi üzerinde durmak istiyorum. Diasporadaki kurumların başlıca görevleri orda yaşayan dersimlilerin günlük sorunları ile ilgilenmek, kültür ve dillerini koruyarak asimile olmalarını engellemek ve en önemlise dikkatlerini Dersim’e yöneltmek ve Dersim’in gelişimi yönünde çaba göstermek olmalıdır. Şu hiç bir zaman akıllardan çıkarılmamalıdır: eger Dersim dilini kültürğnü ve kimliğini kaybederse o Dersim artık bizim “welat’ımız” Dersim değildir. Dersim insansızlaşırsa da keza öyle. Yani Dersim ne kadar güçlü olur ve ilerlerse diasporadakilerde o kadar başarılı olurlar. Dersim üzerine rapor yazan bir osmanlı paşası “Dersimli Dersim’de kartaldı o başka yere sürüldüğünde bu özelliğini kaybedecektir” diyerek bu bölgelin toptan boşaltılmasını bundan 100 yıl önce öneriyor. Peki diasporadaki Dersim kurumları bu gerçeğin yeterınce farkındalar mı? Bence hayır... Dil, kültür, tarih ve inanç konularında yeterli çalışma yapamaktadırlar. Dersime katkı sunmak onların gelişmesini sağlamak yerine adeta “Diasporada Dersim” ilan etmeye çalışmaktadırlar. Diaspora kurumlarının “Munzur Festivalini” yapmaktaki ısrarları hatırlansın. Burda gerekçe “yapamıyorlar, bilmiyorlar, zayıflar vs” bunların hepisi doğru olabilir zira devlet terörü yetişkin insanlarımızı ya sürgüne yada dağlara zorlarken genç kuşağa da kendisini geliştirme şansı tanımadı. İstanbul dernekleri Dersim gündemini belirleyemez onların sorumluluklarını da üstlenemez. Onların görevi Dersim’i ortadan kaldırmaya yeminli zorbaların yarattığı “Dersimi içten boşaltma” politikalarını veri yaparak yürümek değil tam tersine Dersim’i güçlendirmek olmalıdır. Diasporası ülke nüfusundan fazla olan ermeni ve yahudilere bakmak yeterlidir. Hiç bir yahudi kurumu İsrail’in yada ermeni, Ermenistan’ın gündemini belirlemeye kalkmaz.
Munzur Haber bu konuda Dersim için gerçek bir şanstır. Dersim dili ve kültürüne saygılı atalarının anısına bağlı dersimi bir kurumdur. Munzur Haber Dersim’den bütün dünyaya seslenen bir kürsüdür. Dersim için bir şeyler yapmak isteyen herkes dünyaya Dersim’den seslenmelidir, bu bugün çok daha anlamlı ve acildir.

Cevaplar:
Ce: Dersimliler ve Dersim Diasporasi Ender Can 15.9.2006 12:32 (0)
Ce: Dersimliler ve Dersim Diasporasi Ender Can 15.9.2006 12:27 (0)
Dersim Forum