DERSIM MAMIKIYE

GEÇMISIMIZ VE GELECEGIMIZ

Hakki CIMEN

Bilinen hakikat; geçmisini iyi analiz edemeyen toplumlar, geleceklerini iyi kuramazlar. Bu bakimdan da olsa geçmisimizi küçümsememiz ya da oldugundan temiz ve parlak göstermemiz, gelecegimiz için telafisi zor felaketlere yol açabilir. „Bizim geçmisimiz tertemiz, digerlerinin kirlidir.“ demek her nekadar söylendigi anda kulaga hos gelse de, geçmisteki hatalari örtbas etmeye, telafi etmeye asla yetmez.

A. ERMENI SOYKIRIMI VE DEDELERIMIZ

Ben geçmis yillarda Ermeni Soykiriminda, dedelerimizin olasi günahlarindan ötürü, Ermeni halkindan af diledim. Burada da bu duygumu tekrarliyorum.Alevi Zazalar, Ermeni Soykirimini planlamamis ve yapmamistir. Osmanlidan Türk devletine geçisi saglayan Ittihat Terraki Hükümeti bu soykirimi planlamis ve gerçeklestirmistir. Bu soykirimi yapanlar Türk devletini kurdular. Soykirimcilarin baslari Talat, Cemal, Enver haricinde digerlerin cogu ardarada bakan, devlet reisi, basbakan ve diger kilit noktalarda çalisarak mutluca öldüler.
Bu Soykirim esnasinda devlet, Teskilati Mahsusa örgütü üyesi olan Gül Aga vasitasiyla Alevi Zazalara özetle su mesaji verdirdi: “Hep beraber gavurlari kovalim, tarlalari bag ve bahçeleri size kalsin!” Devlet ordusu ve milis güçleriyle Ermenileri yerinden yurdundan kaba güçle sökerken Alevi Zazalar en azindan seyirci kaldi. Seyirci olmak da bir islenmis suçtur. En azindan bu bana göre böyledir. Bu nedenle Ermeni halkindan özür diliyorum.
B. SEYH SAIT-ZAZA DIRENISI VE DEDELERIMIZ
1. Yasli Alevi Zaza Kesim, Müslüman Zazalara karsi önyargilidir.
Osmanli’dan T.C.’ye geçis dönemlerinde, Desim’de ve diger Zaza bölgelerinde asiret yapisi ve felsefesi geregi Zazalar arasinda sürekli bibirlerinin köylerini basmalari, birbirlerinin malini davarini kaçirmalari gasp etmeleri, kiz kaçirmalar v.b. hep gündemdeydi. Dêsim’de kan davasi bile 1937/38 Zaza Soykirimiyla hemen son bulmadi. Soykirimda tüm Alevi Zaza asiretler katliama ugradi. 1937/38 Soykirimi ve sonrasi sürdürülen beyaz katliamlar Alevi Zazalar arasindaki kan davasi duygusunu zayiflatti. Asiretler arasi sürtüsmeler silahli çatismalara dönüsmedi. Herkes ortak celadýni tanidi: Türk devleti.
Ancak Alevi Zazalarin, Müslüman Zazalarla iliskileri farkli bir biçim aldi. Aralarindaki dini fark hakim güçlerce, hep Zaza Halkinin birligine karsi kullanildi. Türk-Kürt Ittifakinin son 500 yilda sürdürmüs oldugu siyaset, Zazalari her firsatta biribirine kirdirdi. Zazalar arasinda kan davasindan da ileri derecede düsmanlik tohumlari ekildi.
Yasli Alevi Zaza Kesim de yasli Müslüman Zazalar da bu düsmanligin etkisini azaltici ciddi bir girisimde bulunamadilar. Okul, mektep mederese eksikligi, köylülük aliskanliklari reforme edemedi. Alevi ve Müslüman Zazalarin din adamlari ve sanatçilari da tarihi görevlerini yerine getiremediler. Bilgi yetersizliginden Zazalar bir halk olduklarinin bilincine ve gücüne varamadilar Yasli Alevi Zazalar, biraz da Seyh Sait Direnisinden uzak durduklarini, bu taraflariyla devlete yakin durduklarini göstermeye çalistilar. Bugünde ayni egilim sezmek mümkündür. Devlet irticadan dem vurdugunda Alevi Zazalar, kendilerini temiz ve devlete yakin göstermeye calisiyorlar. Benzeri bir inkar da kendilerini Erzinganli ya da Xarpetli göstermelerinde belirginlik kazaniyor. Yasli kesimin bu inkarini anlamak mümkün. Çünkü bu kesim 1937/38 Soykirimini duymamis, birzat yasamis.
Yasli Alevi Zazalardan, Zazalar arasi darginligi bitirmelerini beklemek yersizdir. Cünkü bu is onlarin bilgi ve bilinç seviyesini, günümüz sartlarina göre siyaset yapma gücünü asiyor. Nasil ki, Qewxa Alu u Demenu’de catisanlari o zaman durdurmak imkansizdi, sosyal, felsefi, siyasi bilgiden uzak duran bu kesimden „Alevi Zazalarla Müslüman Zazalar kardestir.“ dedirtmek zordur.
Aslinda sorun yasli kesim degildir. Sorun okumus ama kendi geçmisine yabanci hale sokulmus, kendini solcu ilerici v.s. göteren okur yazar kesimdir. Çag degismis, sartlar degismistir. Dün yapilan siyaset içerigi, metodu ve biçimiyle bugün geçerli degildir. Yaslilarimiz kendilerine göre dün öyle siyaset yapmis. Bugünün siyaseti bugünün sartlarina göre yapilmalidir.
Alevi Zazalardan Okumus solcu ve kürtçü egilimli kesim:“Yaslilarimiz Müslüman Zazalari Yezit, Mewran dölü, yolundan dönen v.s. görüyor; Müslüman Zazalarla kendini ayni halktan görmüyor.“ diyerek, „Kirmanc“, „Kirmanciye“, DeRsimli“ligi savunmaya geçmeleri aslinda Türk solcularina ve Kürt örgütlerine yaranmak ve sirin görünmek ihtiyacinin bir sonucudur.
ÇÜNKÜ :
a) Türk solculari, Türk devletinin aynisi homojen bir tek „Türk Toplumunu“ hedeflemektedirler. Onlara göre Anatoliya’daki diger etnikler öldürülmelidir. Zaza solculari, bilinçaltrinda Türk solcularin bu diktatlarina uymaya calisiyorlar. Öyle ki son 40 yilda Türk solcularin basarili çalismalari sonucu, solculuk yapanlarin kendi etnik kökeninden sözetmeleri ayip, tabu, günah haline sokuldu. Bu nedenle Zaza solcular ve özellikle Alevi Zaza solcular bu ayibi islememek için büyük çaba harciyorlar. Türk solcular „Türküm“ derken ayip olmuyor. Ancak Zazalar „Zazayim.“derken neden ayip olsun. Zazalari bu inkara iten fenomen milli bilinç eksikligidir.
b) Alevi Zazalardan Okumus kürtçü egilimli kesim de „Kirmanc“, „Kiramanciye“, „DeRsim“, „DeRsim Cemaati“ v.s. adlarla konusup yazmaktadirlar. Bunlar da bilinçaltlarinda kürtçü örgütlere sirin gözükmeye çalisiyorlar.
2. Okumus Alevi Zazalardan kendilerini devrimci, solcu, humanist Alevi, dünya vatandasi, DeRsimci, Kirmancci v.s gösterenler, etnik kimligimizi inkar etmek egilimindedirler.
Bunlardan biri Laser adiyla sunlari yazmisti: „Dersimliler icin Zaza demek, yolundan dönen, camiye giden demektir, sunni demektir.“
Mehmet Dogan da, benim Seyh Said Direnisinde dedelerimizin islemis olduklari suçlardan dolayi Seyh Said Direniscilerinin ruhlarindan af dilemem üzerine heyecanlanip sunlari yazmis: „Her kês ki zoneno ke, musilmani sarewer u goneweriê, pisondia simseriê. Mileto Kirmanc çinare qetilunê hora, mordemunê Çe Osman u Mewrani’ra vazo ke “
Çaldiran Savasindan sonra, Kürtlere komsu bölgelerdeki Zazalar, katliamlardan kurtulmak için camiye gitmeye baslamislar. Zamanla dini olarak asimile olmuslar. Biz su anda onlarin torunlarinin torunlarinin torunlarinin … torunlarini konusuyoruz. Bizimla yasit Müslüman Zazalarin bunda ne günahi var? Kendini inkar eden bu kusak degil ki, biz bu kusakla, „Siz dönmesiniz“ , „Siz Yezitsiniz!“ ya da „Mewran dölüsünüz!“ya da „kiliç artigisiniz“ falan filan asagilayici dedikodusunu yapalim. Çünkü su andaki Müslüman Zaza kusak dogdugunda, bunlarin dedelerinin dedeleri, ninelerinin nineleri çoktan Müslümanligi içlerine sindirmislerdi. Biz nasil ki Alevi anne babaya sahip oldugumuzdan bugün Alevi Zazaysak, onlar da Müslüman anne babaya sahip olduklarindan Müslüman Zazadirlar. Bunda sasilacak ne var? Nitekim ortadoguda’daki halklarin çogu böyle Müslümanlasmis, sonra ki kusaklar dogal olarak kendini böyle Müslüman bilerek bugüne gelmistir.
SONUÇ
Zazalar arasi düsmanlik ya da darginlik, Zaza Kimliginin yakin gelecekte ölümüne neden olabilir. Bu nedenle Alevi ve Müslüman Zazalarin meseleyi susarak geçistirme yerine, aralarinda dialog baslatmak zorundadirlar. Aksi taktirde Türk devletinin Zazaca Dilini ve Zaza Kültürünü hepten yoketmesi yakin gelecekte gerçeklesebilir. Diger yandan Kürtçü örgütlerin iddia ettikleri gibi Zazaca Kürtçe’nin sivesi yapilabilir ve Zazalar da kürtlestirilebilir.
Müslüman Zazalar, etnik kimligimiz için 1925 yilinda devletin provokasiyonuyla zamanindan önce direnise geçtiler. Bu Zaza Direnisi, tarihe Seyh Sait ya da Piran Direnisi olarak geçti. Bu meseleye dair Kazim Karabekir sunlari yazmis: „Mesele Kürtçülük (Zazacilik HC) istikbaline matuf fakat muvaffakiyetini kolaylastirmak icin ise dini mahiyet verilmisti.“ Kazim Karabekir. „Kürt Meselesi“ Emre Yay./Ist. S.16.
Iste bunu Alevi Zazalar, Müslüman Zazalarla dini sürtüsmelrinden ötürü bugüne kadar görememisler. 1925 Türk devletinin zayif zamani. Ancak devlet, Alevi- Müslüman çeliskisini özetle su sekilde kullaniyor: „Seyh Sait devlet kurarsa, önce Alevileri kesecektir!“ Batidan (Malatya) Hüseyin Dogan’nin alevi milisleri, kuzeyden (Dêsim) ve dogudan (Varto, Xinis Mus, Kixi,) Alevi Zaza milisler devlet askerine öncülük yapiyor, Seyh Sait güçlerine saldiriyorlar. Seyh Sait-Zaza Direnisi yeniliyor.
Kendilerini humanist gören DeRsimci, devrimci, Türk ya da Kürt solcusu v.s. Alevi Zazalar, Alevi Zaza olan dedelerimizin bu isteki hatalarini görmek istemiyorlar. Bana göre dedelerimizin bu iste suçlari var. Ve bu nedenle ben kendi adima, dedelerimin islemis olduklari suçtan ötürü Seyh Sait Direnisçilerinin ruhlarindan, dedelerimi af etmelerini diliyorum. Ve istiyorum ki, Alevi Zazalar, bir daha oyuna gelip kardesleri Müslüman Zazalara saldirmasin, onalara asagilayici sifatlar yapistirmasin. Ayni sekilde Müslüman Zazalar da Alevi kardeslerine her ortamda sahip çiksin su ya da bu sekilde çamur atip saldirmasin.
Istiyorum ki, benim af dilegim Alevi ve Müslüman Zazalar arasinda köprü olsun ve saglikli bir diyalogu baslatsin.
Alevi Zazalarin, Müslüman Zazalarla birlik olusturmalarindan baska hiç birsey Zazaca dilini ve Zaza Kültürünü ölümden koruyamayacaktir.