DERSIM MAMIKIYE

Huseyin sahin.

Fakat, kimilerine askeri kusatma sonucu Cumhriyet tarihinden sonra çizilen bugünkü Tunceli il sinirini çagristirmaktadir. Ve kimilerine de Kürdistan`in küçük bir sehrini.
Hemen belirtmek gerekirki Dersim, Kizilbas inancini tasiyan ve zazaca konusan etnik bir toplulugun cografyasidir. Dersim insani kendine Kirmanc der; cografyasini Kirmanciye (Dersim) olarak adlandirir. Ne Türktür, ne Kürt. inanci ve felsefesi ise "Itiqatê Kirmanciye" (Kirmaciye inanci) olarak isimlendirir. Kizilbasligi (Aleviligi) Türk ve Kürt`ten ziyade kendine hastir. Bu cografyanin hududu Batida Sivas, doguda Erzurum-Mus hattina kadar ve güneyden de Firat ve Murat nehirleriyle çevrili olan bir bölgedir.
Dersim, yabanci istilalara karsi basari ile direnmis ve Osmanli istilalarina ugrayan Alevi ve diger halk ve asiret mensuplarini bagrina basmistir. Dersim, 1895-96 ve 1915 Ermeni soykrimindan kaçan onbinlerce Ermeniyi bagrina basar. Kisaca, Dersim hem bagimsiz statüsünü ve hemde bu statüsünü kullanarak merkezi devlet otoritesine karsi olan muhalif güçleri korur.
Alp Arslan yönetimindaki Selçuklarin 1071 Malazgirt savasanda Bizans imparatorluguna galip gelmesi ile islama bagli göçebe Türkmen asiretleri Anadoluya yayilir. 1300 yillarinda Osmanli hanedanligi kurulur. 1402 de Tümur Leng`e yenilmesine ragmen, varligini sürdürür. Osmanli Imparatorlugu, Bizans Imparatorlugunun yardimina kosan Haçli ordusunu geri püskürtür, 1453 te Fatih Sultan Mehmet komutasinda istanbulu isgal eder ve Osmanli Imparatorlugunun bas sehri olarak ilan eder.
Istanbul`un fethi ile Osmanli Imparatorlugunun yayilmaciligi hizlanir: Batida Trakya`yi, Makedonya`yi, Sirbistan`i, Macaristan, Bulgaristan`i ve Bosna`yi, Yunanistan`i, Arnavutluk`u ve doguda Suriye`yi, Ermenistan`i, Misir`i isgal eder. Osmanli ordusunun Viyana kapisina dayanmasiyla, Osmanli Imparatorlugunun yayilmaciligi 16. yüzyilda had safhayi bulur. Kuzey Afrikanin Arab devletleri ve Kibris Osmanli Imparatorluguna dahil edilir. Osmanli devleti bu dönemlerde Dersim`i kendi topraklarina dahil olark görmesine ragmen, Dersim`e hakimiyet kuramamis, otonom yapisini kirmayi basaramamistir. Osmanli devleti, Dersim otonom statüsünden dolayi defalarca sefer düzenlemis, fakat bir sonuç alamamistir. Kisaca Osmanli sefer eylemis, zafer eyliyememis. Fatih`le baslayan sefer, Cumhuriyete kadar devam eder.
Osmanli devleti Dersim`i kendi haritalarina dahil etmesine ragmen, Dersim fiiliyatta kendi kapisini dis isgalci güçlere kapali tutmasini bilmistir. Dersim`i isgal için Osmanli imparatorlugundan Cumhuriyet dönemine kadar Osmanli ve Türk sivil-askeri müfetisleri rapor üzerine rapor sunmuslar. Bu raporlardan da anlasildigi gibi, gerek Osmanlilar ve gerekse Cumhuriyet idaresi, Dersim`in otonom yapisini kirmak icin büyük askeri siddet ve siyasi hilelere basvurmaktan geri kalmamislar: "Osman ogullarinin kurdugu genç devlet, Dersim´e komsu oldugu zaman, buralari müthis bir kizilbasligin tesiri altindaydi. Dersim, on besinci milat asrinda (15. yüzyilda) Osmanli Padisahi Fatih Mehmet´e taktim edildi. Fakat Dersim, Osmanli Devletinden bi-haber, Osmanli devleti de Dersim´e lakayt idi. Yavuz Selim, Acem Sahiyle Çaldiran´da çarpismaya giderken, bu kizil bas daglarini titretmeden geçmedi. O günden beri Dersim bizim haritamiza dahildir. Fakat kapisini misilsiz bir inatla içinden kilitlemistir." (N. Hakki, age, S. 25)
Dersim`in dis güçlerden bagimsiz yasadigini ve kendine has öz idare biçimiyle yönetildigini keza ayni Nasit Ulug raporunda belirtmektedir: "Osmanli idaresi altinda Dersim, dört buçuk asir devletle alaksi kesik sayilabilecek bir asiret derebeyligi hayati sürdü. ... Nizami Cedit devrinde de Dersim`le mesgul olmak istenilmis, bu agalari kaldirip, kazanip Dersim`de devlet nüfuzunu kurmak çareleri aranmis ve fakat bu tesebbüs bir semere vermemisti." (Nasit Ulug, "Tunceli Medeniyete açiliyor", Istanbul 1939, S. 121-22)
20. yüzyilin ilk yarisinda Dersim`in istilasi için incelemelerde bulunan Nasit Hakki raporunda söyle der: "Cografya kitaplarinin "Kapali Memleket" dedikleri "Tibet" i bile birçok kesif ve sefer heyetleri bastan basa katetmislerdir. Fakat Dersim, devlet memurlariyle asker kitalarindan baskasinin kusbakisi bir tetkikine bile mevzu olmamstir". "1925 senesi haziranin sicak bir günündeyiz. Fatih Mehmet, Istanbul´u alali asagi yukari 470 sene var. Dersim de Istanbul`la hemen ayni senelerde bu devlete baglandi. Fakat bu bes asiri ondan evel nasil yasiyorsa öyle geçirdi. Ona, hayatinda yalniz "sevkitabii" hakim oldu". (N. Hakki, Derebeyi ve Dersim, Ankara 1932, S. 19)
Dersim her nekadar Osmanli devletine baglanmis ise de, o yasamak istedigi tarzda yasamistir. Yani onun hayatina Osmanli-Türk kanunu, nizami ve Türk`ün rapt -i zapti degil, "sevkitabii" (N. Hakki`ya göre hayvansal) , yani kendi içgüdüsü, kendi yasam biçimi -doga felsefesine uygun kismen anarsik- hakim olmustur.>Degerli canlar, lutfen yazilarinizin ana konularinin icerigini Dersim ile sinirlayiniz. Cevre halklarin sorunlari bizi ilgililendirir dogal olarak ama biz dersimliyiz, DAMARIMIZDA AKAN KAN DERSIM KANIDIR. BIZ HER HALK GIBI KENDI ANA KULTURUMUZDE KENDIMIZI BULMAK VE YASAMAK ZORUNDAYIZ. lutfen bizi manipule etmeyiniz. Genc arkadaslarimiz tarihlerini tam bilmiyor diye onlari kendi amaclariniz cercevesinde baska cikarlar icin kiskirtmayin.>Dersim kitlesi kendisi icin ayaga kalkacaktir.>

Cevaplar:
Dersim Forum